ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม นักธรรมชั้นเอก สอบในสนามหลวง
วันจันทร์ที่๖ พฤศจิกายน พุทธศักราช๒๕๖๐
๑. ลักษณะเช่นใดบ้าง เป็นเครื่องก าหนดให้รู้ว่าสังขารทั้งหลา?
จงอธิบาย
ตอบ ๑. ก าหนดรู้ในทางง่ายด้วยความเกิดขึ้นในเบื้องต้น และความสิ้น ในเบื้องปลาย
๒. ก าหนดรู้ในทางละเอียดกว่านั้น ด้วยความแปรในระหว่างเกิดแล ๓. ก าหนดรู้ในทางสุขุม ด้วยความแปรแห่งสังขารในชั่วขณะหนึ่ง ๆ
ไม่คงที่อยู่นาน เช่น ความรู้สึกสุขทุกข์ เป็นต้น ฯ
๒. ทุกขลักขณะ และ ทุกขานุปัสสนา เป็นอย่างเดียวกันหรือต่าง? จงอธิบาย
ตอบ ต่างกันคือ
ทุกขลักขณะ ได้แก่ ลักษณะที่เป็นทุกข์แห่งสังขาร เพราะถูกบี
จากปัจจัยต่าง ๆ
ทุกขานุปัสสนา ได้แก่ ปัญญาพิจารณาเห็นสังขารว่าเป็นทุกข์ ฯ
๓. ตัณหา เมื่อเกิดขึ้นย่อมเกิดที่ไหนและเมื่อดับย่อมดับที?
ตัณหานั้นย่อมสิ้นไปเพราะธรรมอะไร?
ตอบ เมื่อเกิดขึ้นย่อมเกิดในสิ่งเป็นที่รักที่ยินดีในโลก เมื่ ในสิ่งเป็นที่รักที่ยินดีในโลก ฯ เพราะวิราคะ คือพระนิพพาน ฯ
๔. พระบาลีว่า“ปญฺ าย ปริสุชฺฌติ บุคคลย่อมหมดจดด้วยปัญญา” มีอธิบายอย่างไร?
ตอบ มีอธิบายว่า ผู้พิจารณาเห็นด้วยปัญญาว่า สังขารไม่เที่ยง เป็ อนัตตา เกิดความเบื่อหน่ายแล้ววางเฉยในสังขารนั้น ไม่ยินดีไม่ ได้บรรลุอริยมรรคอริยผล ความหมดจดย่อมเกิดด้วยปัญญาอย่างนี้ ฯ
๕. ในวิมุตติ๕วิมุตติใดจัดเป็น อริยมรรค อริยผล? นิพพาน ตอบ สมุจเฉทวิมุตติ จัดเป็น อริยมรรค
ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ จัดเป็น อริยผล นิสสรณวิมุตติ จัดเป็น นิพพาน ฯ
๖. จงจัดมรรค๘ เข้าในวิสุทธิ๗มาดู
ตอบ สัมมาวาจาสัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ จัดเข้าในสีลวิสุทธิ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ จัดเข้าในจิตตวิสุทธิ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ จัดเข้าในทิฏฐิวิสุทธิ กังขาวิต มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธิ ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ ญาณท
๗. สันติแปลว่าอะไร?เป็นโลกิยะ หรือโลกุตตระ?
ตอบ สันติ แปลว่า ความสงบ ฯ เป็นได้ทั้งโลกิยะ และโลกุตตระ ฯ
๘. ในส่วนสังสารวัฏฏ์ สัตวโลกตายแล้วมีคติเป็นอย่างไร? มีอุทเทสบาลีแสดงไว้อย่างไร?
ตอบ สัตวโลกตายแล้วมีคติเป็น๒คือ สุคติ และทุคติ ฯ
มีอุทเทสบาลีแสดงว่า
จิตฺเต สงฺกิลิฏทุคฺเคติ ปาฏิกงฺขา เมื่อจิตเศร้าหมองแล้ว
ทุคติเป็นอันต้องหวัง
จิตฺเต อสงฺกิลิฏฺเสุคติ ปาฏิกงฺขา เมื่อจิตไม่เศร้าหมองแล้ว สุคติเป็นอันหวังได้ ฯ
๙. เจริญมรณัสสติอย่างไรจึงจะแยบคาย?
ตอบ เจริญพร้อมด้วยองค์๓คือ สติ ระลึกถึงความตาย๑ ญาณ รู้ว่าความตายจักมีแก่ตน๑
เกิดสังเวชสลดใจ๑ เจริญอย่างนี้ จึงจะแยบคาย ฯ
๑๐. สมถะ กับ วิปัสสนา ให้ผลต่างกันอย่างไร?
ตอบ ให้ผลต่างกันดังนี้
สมถะ ให้ผลคือทให้ใจสงบระงับจากนิวรณ์ทั้งา๕ ส่วนวิปัสสนา ให้ผลคือทให้ได้ปัญญาเห็นสภาวธรรม ตามความเป็นจริงฯ
ให้เวลา๓ ชั่วโมง
