บทที่ ๙ บำเพ็ญพุทธกิจในมคธและเสด็จสักกะ

บทที่ ๙  บำเพ็ญพุทธกิจในมคธและเสด็จสักกะ

•   พระมหากัสสปะมีชื่อเดิมว่า ปิปผลิมาณพ  เป็นบุตรกบิลพราหมณ์กัสสปโคตร  ในบ้านมหาติฏฐะ  จังหวัดมคธรัฐ  แต่งงานกับนางภัททกาปิลานี  บุตรีพราหมณ์โกสิยโครต  แห่งสาคลนคร  จังหวัดมคธรัฐ

•   ปิปผลิมาณพได้เดินทางไปพบพระพุทธเจ้าที่ใต้ต้นไทร มีชื่อว่าพหุปุตตกนิโครธ  กึ่งทางระหว่างกรุงราชคฤห์กับเมืองนาลันทา

•   พระพุทธเจ้าทรงบวชให้พระกัสสปะด้วยการประทานโอวาท  ๓  ข้อ

๑. กัสสปะ ท่านพึงศึกษาว่า  เราจักเข้าไปตั้งความละอายและความยำเกรงไว้ในภิกษุทั้งที่เป็นผู้เฒ่า-ผู้ใหม่-ปานกลาง

๒. ธรรมอันใดที่ประกอบด้วยกุศล เราจะตั้งใจฟังและพิจารณาเนื้อความแห่งธรรมนั้น

๓. เราจักไม่ละสติออกจากกาย  คือพิจารณากายเป็นอารมณ์

•   เมื่อพระกัสสปะบวชแล้ว ภิกษุสหธรรมิกนิยมเรียกท่านว่า  “พระมหากัสสปะ”

•   การอุปสมบทด้วยการรับโอวาท ๓ ข้อ เรียกว่า  โอวาทปฏิคคหณูปสัมปทา

•   พระมหากัสสปะได้ฟังพระพุทธโอวาท  ๓  ข้อแล้วบำเพ็ญเพียรบรรลุธรรมในวันที่ ๘  แห่งการอุปสมบท

•   พระมหากัสสปะ  ถือธุดงค์คุณ  ๓  อย่างคือ 

๑. ถือการนุ่งห่มผ้าบังสุกุลเป็นวัตร  

๒. ถือการเที่ยวบิณฑบาตรเป็นวัตร   

๓. ถือการอยู่ป่าเป็นวัตร

•   ได้รับยกย่องจากพระศาสดาว่า  เป็นผู้เลิศกว่าภิกษุทั้งหลายผู้ทรงธุดงค์

•   จาตุรงคสันนิบาต แปลว่าการประชุมพร้อมด้วยองค์  ๔  คือ

๑.   พระอรหันต์ขีณาสพ  อยู่จบพรหมจรรย์  ๑๒๕๐  องค์  มาประชุมกัน

๒. พระสาวกเหล่านั้น  ล้วนเป็นเอหิภิกขุ ผู้ได้อภิญญา ๖

๓.   พระสาวกเหล่านั้น  ต่างมากันเองโดยมิได้นัดหมายกันมาก่อน

๔. เป็นวันเพ็ญ  พระจันทร์เต็มดวง  เสวยมาฆฤกษ์   พระบรมศาสดาทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในท่ามกลางสาวกเหล่านั้น

•  พระศาสดาทรงอนุญาตเสนาสนะ( ที่นอนและที่นั่ง) ๕ ชนิด คือ

๑.วิหาร คือกุฏิมีหลังคา 

๒.  อัฑฒโยค คือกระท่อม 

๓.ปราสาท คือเรือนชั้น(กุฏิหลาย ๆ ชั้น)

๔. หัมมิยะ  ได้แก่  เรือนหรือกุฏิหลังคาตัด      

๕.  คูหา  ได้แก่ ถ้ำ 

•   ราชคหกเศรษฐี เป็นผู้ถวายเสนาสนะ  ๖๐  หลังเป็นคนแรก

•  ทรงแสดงวิธีทำปุพพเปตพลี

•   พระเจ้าพิมพิสารทรงกระปุพพเปตพลีทำเป็นครั้งแรก   

•   ทักษิณาอุทิศคนตายทั่วไป  เรียกว่า  ทักษิณานุปทาน

•   มตกทาน  แปลว่า  การอุทิศให้ผู้ตาย

•   ทักษิณาอุทิศเฉพาะบุรพบิดา  เรียกว่าปุพพเปตพลี

•   การอุปสมบทแบบญัตติจตุตถกรรมอุปสัมปทา  พระราธะบวชเป็นองค์แรก  มีพระสารีบุตรเป็นอุปัชฌาย์  ที่เวฬุวันมหาวิหาร  กรุงราชคฤห์

•   พระราธได้รับยกย่องจากพระศาสดาว่า เป็นผู้เลิศกว่าภิกษุทั้งหลายในทางปฏิภาณ”

•   การบวชหรืออุปสมบทกรรมมี  ๓  วิธี คือ

๑. เอหิภิกขุอุปสัมปทา   ๒.  ติสรณคมนูปสัมปทา   

๓.  ญัตติจตุตถกรรม 

•  พระพุทธองค์ ทรงแสดงทิศ  ๖  แก่สิงคาละมาณพ

บทที่ ๘ เสด็จกรุงราชคฤห์

บทที่ ๘  เสด็จกรุงราชคฤห์

•   อุปติสสะเป็นบุตรแห่งตระกูลหัวหน้าหมู่บ้าน บิดาชื่อ วันคันตพราหมณ์  มารดาชื่อว่า สารีพราหมนี จึงได้นามว่า  สารีบุตร

•   โกลิตเป็นบุตรแห่งตระกูลหัวหน้าหมู่บ้านโกลิตคาม  มารดาชื่อว่าโมคคัลลี  จึงได้นามว่า โมคคัลลานะ      ทั้งสองท่าน ศึกษาในสำนักสัญชัยปริพาชก

•   ฟังธรรมจากพระอัสสชิได้ดวงตาเห็นธรรมด้วยหัวข้อธรรม  (สรุปอริยสัจ ๔)

ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ  พระตถาคตเจ้าทรงแสดงเหตุแห่งธรรมนั้น และความดับเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น  พระมหาสมณะตรัสสอนอย่างนี้”

•   ติสสะและโกลิตะพร้อมด้วยสหาย ๒๕๐ คน เข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า

•   พระพุทธองค์ตรัสอุบายแก่ง่วงแก่โมคคัลลานะ ๙ ข้อพร้อมกับข้อเตือนใจ ๓ ข้อ

ซึ่งปฏิบัติธรรมใกล้บ้าน กัลลวาลมุตตคาม

•   พระโมคคัลละสำเร็จพระอรหันต์ในวันที่ ๗  หลังจากการบวชด้วยอุบายแก้ง่วง และ “ตัณหักขยธรรม”

•   อุบายแก้ง่วง ๘ ข้อ

๑. เมื่อมีสัญญาอข่างไร ให้ใส่ใจถึงสัญญาอย่างนั้นให้มากๆ

๒.   ให้พิจารณาธรรมที่ได้ฟังมาแล้ว

๓.   ให้ท่องบ่นธรรมนั้นซึ่งได้เรียนได้ฟังมาแล้ว

๔.   ให้ยอน (แยง)หูทั้ง ๒ ข้างและเอามือลูบตัว

๕.   ให้ยืนขึ้น  เอาน้ำลูบตัวเหลียวมองดูทิศต่างๆ และแหงนหน้ามองดูท้องฟ้า

๖.   ให้ใส่ใจถึงแสงสว่างกลางวัน

๗.   ให้เดินจงกรม  สำรวมอินทรีย์  ทำจิตให้เป็นสมาธิ ไม่ฟุ้งซ่าน

๘.   ให้สำเร็จสีหไสยาสน์  คือ นอนตะแคงข้างขวาซ้อนเท้า มีสติตั้งใจว่าจะลุกขึ้น และเมื่อตื่นแล้วจงลุกขึ้นทันที

•   พระสารีบุตรบรรลุธรรมด้วยการฟังธรรมชื่อว่าเวทนาปริคคหสูตร หลังบวช ๑๕  วัน

•   ตรัสแก่ทีฆนขะ  เป็นหลานของพระสารีบุตร  ที่ถ่ำสุกรขาตา ที่เขาคิชกูฏ ใกล้กรุงราชคฤห์

•   พระพุทธเจ้าทรงแต่งตั้งพระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะในตำแหน่งคู่พระอัครสาวก

•   สารีบุตร ได้รับการยกย่องเป็นเอตทัคคะว่ามีปัญญาเลิศ  เป็นพระอัครสาวกเบื้องขวา

•   พระโมคคัลลานะ ได้รับการยกย่องเป็นเอตทัคคะว่า มีฤทธิ์ล้ำเลิศ เป็นอัครสาวกเบื้องซ้าย

•   พระศาสดาเปรียบพระสารีบุตรเหมือนมารดาผู้ให้กำเนิดบุตร  เปรียบพระโมคคัลลานะเหมือนนางนมผู้เลียงบุตรที่เกิดแล้ว

บทที่ ๗ ส่งสาวกไปประกาศศาสนา

บทที่  ๗  ส่งสาวกไปประกาศศาสนา

•   ยสกุลบุตร  เป็นบุตรของมหาเศรษฐี   มารดาชื่อว่าสุชาดา  ในกรุงพาราณสี  แคว้นกาสี

•   เบื่อหน่ายในชีวิตเปล่งอุทานว่า “ที่นี่วุ่นวายหนอ    ที่นี่ขัดข้องหนอ”

•   พระบรมศาสดาทรงแสดงธรรมเทศนาชื่อ  “อนุปุพพิกถา”  แก่ยสะเป็นคนแรก

•  “อนุปุพพิกถา”  คือ  วาจาปรารภธรรมที่พึงพรรณนาโดยลำดับมี  ๕ ประการ

๑.  ทาน   การให้ปันสิ่งของๆ ตนแก่ผู้อื่น            

๒.  ศีล    การรักษากาย  วาจาให้เรียบร้อย

๓.  สัคคะ  สวรรค์อันบุคคลพึงได้ด้วยทานและศีล  

๔.  กามาทีนพ    โทษของกาม  ซึ่งมีแต่ความทุกข์  ความวุ่นวายไม่สงบ                            

๕.  เนกขัมมะ    อานิสงส์แห่งการออกบวช

•   ทรงแสดงสามุกกังสิกเทศนา  คือ  อริยสัจ ๔ ปิดท้าย   * ยสะได้ดวงตาเห็นธรรม คือ บรรลุโสดาปัตติผล

•   พ่อของยสะฟังอนุปุพพิกถาและอริยสัจ ๔  บรรลุพระโสดาบันแสดงตนเป็นอุบาสกขอถึงพระรัตนตรัยตลอดชีวิตนับว่าเป็นอุบาสกคนแรกที่ถึงพระรัตนตรัย  เรียกว่า  เตวาจิกอุบาสก

•   ยสกุลบุตรสำเร็จพระอรหัตผลด้วยการฟังธรรมซ้ำเป็นครั้งที่สอง  และทูลขอบรรพชาอุปสมบท

•   พระพุทธองค์ทรงอนุญาตให้เป็นพระภิกษุด้วยพระดำรัสว่า “เธอจงเป็นภิกษุมาเถิด  ธรรมอันเรากล่าวดีแล้ว  เธอจงประพฤติพรหมจรรย์”

•   มารดาและภรรยาเก่าของพระยสะเป็นพระโสดาบันด้วยการฟังอนุปุพพิกถาและอริยสัจ๔และแสดงตนเป็นอุบาสิกาขอถึงพระรัตนตรัยตลอดชีวิต เรียกว่า เตวาจิกอุบาสกา

•   เพื่อนสนิทพระยสะบวชตาม ๔ คน คือ วิมล   สุพาหุ  ปุณณชิ  ควัมปติ  และสหายพระยสะอีก  ๕๐  คน

•   ส่งสาวกออกประกาศพระศาสนา  พระพุทธองค์ส่งภิกษุทั้ง ๖๐ องค์  ไปเผยแผ่พระพุทธศาสนายังต่างถิ่น ทรงแสดงอนุปุพพิกถาและอริยสัจแก่ภัททวัคคีย์  ๓๐ คน  และส่งไปประกาศที่เมือง ปาวา

•   โปรดชฏิล  ๓  พี่น้อง  ที่ตำบลอุรุเวลา  แขวงเมืองราชคฤห์  ซึ่งอาศัยริมฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา ตามลำดับ  คือ  พี่ชายใหญ่ชื่ออุรุเวลกัสสปะมีบริวาร  ๕๐๐ ตั้งอาศรมอยู่ตำบลอุรุเวลา  น้องชายกลาง ชื่อนทีกัสสปะ มีบริวาร ๓๐๐  ตั้งอาศรมอยู่ตำบลนที  น้องชายเล็กชื่อคยากัสสปะ  มีบริวาร ๒๐๐  ตั้งอาศรมอยู่ตำบลคยา

•   แสดงอาทิตตปริยายสูตรที่ตำบลคยาสีสะ

•   ใจความโดยย่อ อายตนะภายนอก กระทบกับอายตนะภายในแล้วเกิดเป็นของร้อนด้วยราคะ โทสะ โมหะ ไม่ควรยึดติดกับสิ่งนั้นๆ”

•  โปรดพระเจ้าพิมพิสารที่สวนลัฏฐิวัน  หรือสวนตาลหนุ่ม  มีข้าราชบริพาร ๑๒ นหุต ( ๑๒ หมื่น) แวดล้อม

•   ทั้งหมดฟังธรรมจากพระศาสดาด้วยอนุปุพพิกถาและอริยสัจ ๑๑ นหุต ตั้งอยู่ในโสดาบัน ๑ นหุตตั้งอยู่ในไตรสรณคมน์

•   ความปรารถนาของพระเจ้าพิมพิสาร ๕ ประการและสำเร็จดังประสงค์

๑. ขอให้ข้าพเจ้าได้เป็นพระเจ้าแผ่นดินแห่งแคว้นมคธนี้     

๒. ขอให้พระอรหันต์ผู้ตรัสรู้เองโดยชอบ เสด็จมายังแว่นแคว้นมคธนี้

๓. ขอให้ข้าพเจ้า ได้เข้าไปนั่งใกล้พระอรหันต์พระองค์นั้น

๔.  ขอให้พระอรหันต์  แสดงธรรมแก่ข้าพเจ้า

๕.  ขอให้ข้าพเจ้า  รู้ทั่วถึงธรรมของพระอรหันต์นั้น

•   พระเจ้าพิมพิสารถวายเวฬุวนาราม   ด้วยการหลั่งน้ำทักษิโณทกให้ตกลงบนพระหัตถ์ของพระศาสดา

•   พระเวฬุวนารามเป็นวัดแรกในพระพุทธศาสนา