ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม นักธรรมชั้นโท 2544

 ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม นักธรรมชั้นโท 2544

ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม  นักธรรมชั้นโท

สอบในสนามหลวง

วันเสาร์ ที่  ๓  พฤศจิกายน  พ.ศ. ๒๕๔๔

๑.

๑.๑

กาม  และกามคุณ  มีอธิบายอย่างไร ?

๑.๒

รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ทั้ง ๕ นี้ เพราะเหตุไรจึงเรียกว่า กามคุณ ?

๑.

๑.๑

กาม ได้แก่ ความใคร่ ความน่าปรารถนา ความพอใจ แบ่งเป็น

กิเลสกาม  และวัตถุกาม

ส่วนกามคุณ ได้แก่อารมณ์ที่น่าปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ มี รูป  เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ  ซึ่งเป็นวัตถุกามนั่นเอง

๑.๒

เพราะเป็นกลุ่มแห่งกาม  และเป็นสิ่งที่ให้เกิดความสุข  ความพอใจได้

๒.

๒.๑

คำว่า  อธิปเตยยะ  แปลว่าอะไร ?  มีอะไรบ้าง ?

๒.๒

บุคคลผู้ถือความถูกต้องเป็นใหญ่ ทำด้วยอำนาจเมตตา กรุณา เป็นต้น

จัดเข้าในอธิปเตยยะข้อไหนได้หรือไม่ ?

๒.

๒.๑

แปลว่า  ความเป็นใหญ่  มี  ๓  คือ 

           ๑) อัตตาธิปเตยยะ  ความมีตนเป็นใหญ่

           ๒) โลกาธิปเตยยะ  ความมีโลกเป็นใหญ่

           ๓) ธัมมาธิปเตยยะ  ความมีธรรมเป็นใหญ่

๒.๒

จัดเข้าในธัมมาธิปเตยยะได้

๓.

๓.๑

ปาฏิหาริย์คืออะไร ? พระพุทธเจ้าทรงยกย่องปาฏิหาริย์อะไรว่าเป็นอัศจรรย์ยิ่งกว่าปาฏิหาริย์อื่น ?

๓.๒

พุทธจริยา  และพุทธิจริต  ต่างกันอย่างไร ?

๓.

๓.๑

คือ การกระทำที่ให้บังเกิดผลเป็นอัศจรรย์ ทรงยกย่องอนุสาสนีปาฏิหาริย์ว่าเป็นอัศจรรย์ยิ่งกว่าปาฏิหาริย์อื่น

๓.๒

พุทธจริยา  คือพระจริยาของพระพุทธเจ้า

พุทธิจริต  คือผู้มีความรู้เป็นปกติ

๔.

๔.๑

กาม ภพ ทิฏฐิ อวิชชา เพราะเหตุไรจึงเรียกว่า โอฆะ โยคะ อาสวะ ?

๔.๒

กิจในอริยสัจแต่ละอย่างนั้นมีอะไรบ้าง ?

๔.

๔.๑

เรียกว่า  โอฆะ  เพราะเป็นดุจกระแสน้ำอันท่วมใจสัตว์

เรียกว่า  โยคะ  เพราะประกอบสัตว์ไว้ในภพ

เรียกว่า  อาสวะ  เพราะเป็นสภาพหมักหมมอยู่ในสันดาน

๔.๒

มี  ๔  คือ

           ๑) ปริญญา  กำหนดรู้ทุกขสัจ

           ๒) ปหานะ  ละสมุทัยสัจ

           ๓) สัจฉิกรณะ  ทำให้แจ้งนิโรธสัจ

           ๔) ภาวนา  ทำมัคคสัจให้เกิด

๕.

๕.๑

กรรมฝ่ายอกุศลจัดเป็นมารอะไรในมาร ๕  ?  เพราะเหตุไรจึงได้ชื่อว่ามาร ?

๕.๒

สุทธาวาสมีกี่ชั้น ?  อะไรบ้าง ?  เป็นที่เกิดของใคร ?

๕.

๕.๑

จัดเป็นอภิสังขารมาร,  ที่ได้ชื่อว่ามารเพราะทำให้เป็นผู้ทุรพล

๕.๒

มี  ๕  ชั้นคือ

           ๑) อวิหา

           ๒) อตัปปา

           ๓) สุทัสสา

           ๔) สุทัสสี

           ๕) อกนิฏฐา

         เป็นที่เกิดของพระอนาคามี

๖.

๖.๑

อัญญสัตถุทเทสคืออะไร ?  หมายถึงผู้ประพฤติเช่นไร ?

๖.๒

อัญญสัตถุทเทสต่างจากสังฆเภทอย่างไร ?

๖.

๖.๑

คือถือศาสดาอื่น  หมายถึงภิกษุผู้ไปเข้ารีตเดียรถีย์ คือหันเหไปนับถือศาสนาอื่นทั้งที่ยังถือเพศบรรพชิตอยู่  ต้องห้ามมิให้อุปสมบทอีก

๖.๒

ต่างกัน คืออัญญสัตถุทเทสนั้น ละทิ้งศาสนาเดิมของตน เปลี่ยนไปนับถือศาสนาอื่น  แต่ไม่ทำลายพวกเดิมของตน

ส่วนสังฆเภทนั้น ยังอยู่ในศาสนาเดิมของตน  แต่ทำลายพวกตนเองให้แตกแยกเป็นพรรคเป็นพวก

๗.

๗.๑

อะไรเรียกว่า  อนุสัย ?  เพราะเหตุไรจึงได้ชื่อเช่นนั้น ?

๗.๒

การจ้องตาต่อตากับหญิงสาวแล้วชื่นใจ จัดเป็นเมถุนสังโยคได้หรือไม่ ? เพราะเหตุไร ?

๗.

๗.๑

กิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในสันดาน เรียกว่าอนุสัย  เพราะกิเลสทั้ง ๗  อย่างล้วนเป็นกิเลสอย่างละเอียดที่นอนเนื่องอยู่ในสันดาน บางทีไม่แสดงอาการที่แท้จริงออกมาให้ปรากฏ ต่อเมื่อมีอารมณ์ภายนอกอย่างใดอย่างหนึ่งมายั่วยวน ก็แสดงออกมาให้ปรากฏและทำจิตให้ขุ่นมัว  เมื่อไม่มีอารมณ์มายั่วยวน ก็นอนสงบนิ่งอยู่ประหนึ่งว่าเป็นผู้ไม่มีกิเลส  เป็นอยู่เช่นนี้  จึงได้ชื่อว่าอนุสัย

๗.๒

ได้  เพราะอาการเช่นนั้นอิงอาศัยกาม

๘.

๘.๑

พระพุทธคุณ  บทว่า  อรหํ  แปลว่าอย่างไรได้บ้าง ?

๘.๒

พระสงฆ์ดีอย่างไร  จึงจัดว่าเป็นนาบุญของโลก ?

๘.

๘.๑

แปลว่า    เป็นผู้เว้นไกลจากกิเลสและบาปธรรม 

           เป็นผู้หักกำแห่งสังสารจักร

           เป็นผู้ควรแนะนำสั่งสอนเขา 

           เป็นผู้ควรรับความเคารพนับถือของเขา

           เป็นผู้ไม่มีข้อลับ ไม่ได้ทำความเสียหายอันจะพึงซ่อนเพื่อ

           มิให้คนอื่นรู้

๘.๒

พระสงฆ์เป็นผู้บริสุทธิ์  ทักขิณาที่บริจาคแก่ท่าน ย่อมมีผลานิสงส์

ดุจนาที่มีดินดีและไถดี พืชที่หว่านที่ปลูกลงย่อมเผล็ดผลไพบูลย์ จึง

ชื่อว่านาบุญของโลก

๙.

๙.๑

กรรมหมายถึงการกระทำเช่นไร ?

๙.๒

ทิฏฐธรรมเวทนียกรรม  และอุปปัชชเวทนียกรรม  คือกรรมเช่นไร ?

๙.

๙.๑

หมายถึงการกระทำทางกาย วาจา ใจ ที่มีเจตนาจงใจทำ เป็นได้

ทั้งฝ่ายดี  ฝ่ายชั่วหรือเป็นกลาง ๆ

๙.๒

ทิฏฐธรรมเวทนียกรรม  คือกรรมให้ผลในภพปัจจุบัน

อุปปัชชเวทนียกรรม  คือกรรมให้ผลในภพที่จะเกิดถัดไป

๑๐.

๑๐.๑

สัทธรรมในจรณะ ๑๕ คืออะไรบ้าง ?

๑๐.๒

พาหุสัจจะ  ความเป็นผู้ได้ฟังมาก  หมายถึงฟังอะไร ?  ประกอบด้วยองค์เท่าไร ?  อะไรบ้าง ?

๑๐.

๑๐.๑

คือ        สัทธา  ความเชื่อ

          หิริ  ความละอายแก่ใจ

           โอตตัปปะ  ความเกรงกลัวผิด

           พาหุสัจจะ  ความเป็นผู้ได้ฟังมาก

           วิริยะ  ความเพียร

           สติ  ความระลึกได้

           ปัญญา  ความรอบรู้

๑๐.๒

หมายถึงฟังธรรม ซึ่งไพเราะในเบื้องต้น ไพเราะในท่ามกลาง ไพเราะในที่สุด ประกอบด้วยอรรถ ด้วยพยัญชนะ ประกาศพรหมจรรย์บริสุทธิ์บริบูรณ์สิ้นเชิง ประกอบด้วยองค์  ๕  คือ

          ๑) พหุสฺสุตา  ได้ยินได้ฟังมาก

           ๒) ธตา  ทรงจำได้

           ๓) วจสา  ปริจิตา  ท่องไว้ด้วยวาจา

           ๔) มนสานุเปกฺขิตา  เอาใจจดจ่อ

           ๕) ทิฏฺฐิยา  สุปฏิวิทฺธา  ขบด้วยทิฏฐิ

ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม นักธรรมชั้นโท 2548

 ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม นักธรรมชั้นโท 2548

ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม  นักธรรมชั้นโท

สอบในสนามหลวง

วันเสาร์ ที่  ๑๙  พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๘

   ๑.  ตจปัญจกกัมมัฏฐานได้แก่อะไรบ้าง ?  จัดเป็นสมถะหรือวิปัสสนา ?  จงอธิบาย

   ๑.  ได้แก่ เกสา โลมา นขา ทันตา และตโจ ฯ  เป็นได้ทั้งสมถะและวิปัสสนา  ถ้าเพ่ง

        กำหนดยังจิตให้สงบด้วยภาวนา เป็นสมถะ ถ้าเพ่งพิจารณาถึงความแปรปรวน

        เปลี่ยนแปลงไป หรือให้เห็นว่าเป็นทุกข์ คือทนอยู่ได้ยากและทนอยู่ไม่ได้ ต้อง

        เสื่อมสลายไปในที่สุด หรือให้เห็นว่าเป็นอนัตตา บังคับบัญชาไม่ได้ ไม่ใช่ตัวตน

        พิจารณาเช่นนี้เป็นวิปัสสนา ฯ

   ๒.  มหาภูตรูป คือ อะไร ?  มีความเกี่ยวเนื่องกับอุปาทายรูปอย่างไร ?

   ๒.  คือ รูปที่เป็นใหญ่เป็นประธาน อันประกอบด้วย ธาตุ ๔ ได้แก่ ดิน น้ำ ไฟ ลม ฯ  

        เป็นที่ตั้งอาศัยแห่งรูปย่อยซึ่งเรียกว่าอุปาทายรูป  เมื่อรูปใหญ่แตกทำลายไป

        อุปาทายรูปที่อิงอาศัยมหาภูตรูปนั้นก็แตกทำลายไปด้วย ฯ

   ๓. พระพุทธเจ้าทรงประพฤติประโยชน์โดยฐานเป็นพระพุทธเจ้าที่เรียกว่าพุทธัตถจริยา

        คือทรงประพฤติอย่างไร ?

   ๓.  ทรงทำหน้าที่ของพระพุทธเจ้า คือ ได้ทรงแสดงธรรมประกาศพระศาสนาให้

        บริษัททั้งคฤหัสถ์และบรรพชิตรู้ทั่วถึงธรรมตามภูมิชั้น และทรงบัญญัติสิกขาบท

        อันเป็นอาทิพรหมจรรย์และอภิสมาจาร ฯ

    ๔.  ทิฏฐุปาทาน และสีลัพพตุปาทาน คืออะไร ?

   ๔.  ทิฏฐุปาทาน คือถือมั่นความเห็นผิดด้วยอำนาจหัวดื้อ  จนเป็นเหตุเถียงกัน

        ทะเลาะกัน  สีลัพพตุปาทาน คือ ถือมั่นธรรมเนียมที่เคยประพฤติมาจนชิน

        ด้วยอำนาจความเชื่อว่าขลัง จนเป็นเหตุหัวดื้องมงาย ฯ

   ๕.  มัจจุมารได้แก่อะไร ?  ได้ชื่อว่าเป็นมารเพราะเหตุไร ?

   ๕.  ได้แก่ความตาย ฯ  ชื่อว่าเป็นมาร เพราะเมื่อความตายเกิดขึ้น บุคคลย่อมหมด

        โอกาสที่จะทำประโยชน์ใดๆ อีกต่อไป ฯ

   ๖.  พระพุทธคุณบทว่า  “อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ  เป็นสารถีฝึกบุรุษที่ควรฝึกได้

        ไม่มีใครยิ่งกว่า”  คำว่า  “บุรุษที่ควรฝึกได้”  นั้น หมายถึงบุคคลเช่นไร ?

   ๖.  หมายถึงบุคคลผู้มีอุปนิสัยที่อาจฝึกให้ดีได้และตั้งใจจะเข้าใจพระธรรมเทศนา

        แม้ฟังด้วยตั้งใจจะจับข้อบกพร่องขึ้นยกโทษเช่นเดียรถีย์ก็ตาม ฯ

   ๗.  กิเลสที่ได้ชื่อว่าอนุสัยและได้ชื่อว่าสังโยชน์มีอธิบายอย่างไร ?

   ๗.  กิเลสที่ได้ชื่อว่าอนุสัย เพราะเป็นกิเลสอย่างละเอียด นอนเนื่องอยู่ในสันดาน

        ของสัตว์ มักไม่ปรากฏ ต่อเมื่อมีอารมณ์มายั่วจึงปรากฏขึ้น ฯ 

        กิเลสที่ได้ชื่อว่า สังโยชน์ เพราะเป็นกิเลสที่ผูกใจสัตว์ไว้กับภพไม่ให้หลุดพ้นไปได้ ฯ

   ๘.  ในวิมุตติ ๕ วิมุตติอย่างไหนเป็นโลกิยะ อย่างไหนเป็นโลกุตระ ?

   ๘.  ตทังควิมุตติ และวิกขัมภนวิมุตติ จัดเป็นโลกิยวิมุตติ  ส่วน สมุจเฉทวิมุตติ

        ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ และนิสสรณวิมุตติ จัดเป็นโลกุตรวิมุตติ ฯ

   ๙.  พุทธภาษิตว่า ผู้ทำกรรมดีย่อมได้รับผลดี ผู้ทำกรรมชั่วย่อมได้รับผลชั่ว แต่

        ปรากฏว่าผู้ทำกรรมชั่วยังได้รับสุขก็มี ผู้ทำกรรมดียังได้รับทุกข์ก็มี ที่เป็นเช่นนี้

        เพราะเหตุใด ?

   ๙.  เพราะกรรมบางอย่างให้ผลในภพนี้ บางอย่างให้ผลในภพหน้า หรือในภพต่อ ๆ ไป

        ผู้ทำกรรมชั่วได้รับสุข เพราะกรรมชั่วยังไม่ได้ช่องให้ผลในขณะนั้น กรรมดีที่เขา

        ทำไว้ในอดีตกำลังให้ผลอยู่ แต่กรรมชั่วนั้นยังไม่สูญหายไป ยังติดตามให้ผลอยู่

        เสมอ เป็นแต่ยังไม่ได้ช่องเท่านั้น ส่วนผู้ทำกรรมดี ที่ไม่ได้รับสุขในขณะนั้น

        เพราะกรรมชั่วที่เขาได้ทำไว้ในอดีตกำลังให้ผลอยู่ จึงต้องรับทุกข์ลำบากอยู่

        ในขณะนั้น แต่กรรมดีที่ทำไว้นั้นยังไม่สูญหายไป ยังติดตามเขาไปเหมือนเงา

        ตามตัว ฉะนั้น  เมื่อได้ช่องก็ย่อมให้ผลทันที ฯ

๑๐.  คำว่า  “วัตร”  ในธุดงควัตร หมายถึงอะไร ?  ผู้ถือธุดงค์ข้อเตจีวริกังคะอย่าง

        เคร่ง มีวิธีปฏิบัติอย่างไร ?

๑๐.  หมายถึงข้อปฏิบัติพิเศษอย่างหนึ่ง ตามแต่ใครจะสมัครถือ บัญญัติขึ้น

        ด้วยหมายจะให้เป็นอุบายขัดเกลากิเลส และเป็นไปเพื่อความมักน้อยสันโดษ ฯ 

        มีวิธีปฏิบัติอย่างนี้ ใช้เฉพาะไตรจีวรของตนเท่านั้น แม้จะซักหรือจะย้อมอันตรวาสก

        ย่อมใช้อุตตราสงค์นุ่ง และใช้สังฆาฏิห่ม ฯ