พุทธศาสนสุภาพษิต เสวนาวรรค คือ หมวดคบหา หลักสูตรธรรมศึกษาชั้นโท

๒๖. อสนฺเต นูปเสเวยฺย สนฺเต เสเวยฺย ปณฺฑิโต
อสนฺโต นิรยํ เนนฺติ สนฺโต ปาเปนฺติ สุคตึ.

บัณฑิตไม่พึงคบอสัตบุรุษ พึงคบสัตบุรุษ 
เพราะอสัตบุรุษย่อมนำไปสู่นรก สัตบุรุษย่อมให้ถึงสุคติ.
(โพธิสตฺต) ขุ. ชา. วีสติ. ๒๗/๔๓๗.

๒๗. ตครํ ว ปลาเสน โย นโร อุปนยฺหติ
ปตฺตาปิ สุรภี วายนฺติ เอวํ ธีรูปเสวนา.

คนห่อกฤษณาด้วยใบไม้ แม้ใบไม้ก็หอมไปด้วยฉันใด 
การคบกับนักปราชญ์ก็ฉันนั้น.
(โพธิสตฺต) ขุ. ชา.วีสติ. ๒๗/๔๓๗.

๒๘. น ปาปชนสํเสวี อจฺจนฺตสุขเมธติ
โคธากุลํ กกณฺฏาว กลึ ปาเปติ อตฺตนํ.

ผู้คบคนชั่ว ย่อมถึงความสุขโดยส่วนเดียวไม่ได้ 
เขาย่อมยังตน ให้ประสบโทษ เหมือนกิ้งก่าเข้าฝูงเหี้ยฉะนั้น.
(โพธิสตฺต) ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๔๖.

๒๙. ปาปมิตฺเต วิวชฺเชตฺวา ภเชยฺยุตฺตมปุคฺคเล
โอวาเท จสฺส ติฏฺเฐยฺย ปตฺเถนฺโต อจลํ สุขํ.

ผู้ปรารถนาความสุขที่มั่นคง พึงเว้นมิตรชั่วเสีย 
คบแต่บุคคลสูงสุด และพึงตั้งอยู่ในโอวาทของท่าน.
(วิมลเถร) ขุ. เถร. ๒๖/๓๐๙.

๓๐. ปูติมจฺฉํ กุสคฺเคน โย นโร อุปนยฺหติ
กุสาปิ ปูติ วายนฺติ เอวํ พาลูปเสวนา.

คนห่อปลาเน่าด้วยใบหญ้าคา แม้หญ้าคาก็พลอยเหม็นเน่า
ไปด้วยฉันใด การคบกับคนพลก็ฉันนั้น.
(พุทฺธ) ขุ. ชา. มหา. ๒๘/๓๐๓.

๓๑. ยาทิสํ กุรุเต มิตฺตํ ยาทิสญฺจูปเสวติ,
โสปิ ตาทิสโก โหติ สหวาโส หิ ตาทิโส.

คบคนเช่นใดเป็นมิตร และสมคบคนเช่นใด 
เขาก็เป็นคนเช่นนั้น เพราะการอยู่ร่วมกัน ย่อมเป็นเช่นนั้น.
(โพธิสตฺต) ขุ. ชา. วีสติ. ๒๗/๔๓๗.

๓๒. สทฺเธน จ เปสเลน จ ปญฺญวตา พหุสฺสุเตน จ
สขิตํ หิ กเรยฺย ปณฺฑิโต ภทฺโท สปฺปุริเสหิ สงฺคโม.

บัณฑิต พึงทำความเป็นเพื่อนกับคนมีศรัทธา มีศีลเป็นที่รัก 
มีปัญญาและเป็นพหูสูต เพราะการสมาคมกับคนดี เป็นความเจริญ.
(อานนฺทเถร) ขุ. เถร. ๒๖/๔๐๕.

พุทธศาสนสุภาพษิต ปัญญาวรรค คือ หมวดปัญญา หลักสูตรธรรมศึกษาชั้นโท

๑๘. อปฺปสฺสุตายํ ปุริโส พลิพทฺโทว ชีรติ
มํสานิ ตสฺส วฑฺฒนฺติ ปญฺญา ตสฺส น วฑฺฒติ.

คนผู้สดับน้อยนี้ ย่อมแก่ไป เหมือนวัวแก่ 
อ้วนแต่เนื้อ แต่ปัญญาไม่เจริญ.
(พุทฺธ) ขุ. ธ. ๒๕/๓๕.

๑๙. ชีวเตวาปิ สปฺปญฺโญ อปิ วิตฺตปริกฺขยา
ปญฺญาย จ อลาเภน วิตฺตวาปิ น ชีวติ.

ถึงสิ้นทรัพย์ ผู้มีปัญญาก็เป็นอยู่ได้ 
แต่อับปัญญาแม้มีทรัพย์ ก็เป็นอยู่ไม่ได้.
(มหากปฺปินเถร) ขุ. เถร. ๒๖/๓๕๐.

๒๐. ปญฺญวา พุทฺธิสมฺปนฺโน วิธานวิธิโกวิโท
กาลญฺญู สมยญฺญู จ ส ราชวสตึ วเส.

ผู้มีปัญญา ถึงพร้อมด้วยความรู้ ฉลาดในวิธีจัดการงาน
รู้กาลและรู้สมัย เขาพึงอยู่ในราชการได้.
(พุทฺธ) ขุ. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๙.

๒๑. ปญฺญา หิ เสฏฺฐา กุสลา วทนฺติ
นกฺขตฺตราชาริว ตารกานํ
สีลํ สิรี จาปิ สตญฺจ ธมฺโม
อนฺวายิกา ปญฺญวโต ภวนฺติ.

คนฉลาดกล่าวว่า ปัญญาประเสริฐที่สุด 
เหมือนพระจันทร์ประเสริฐกว่าดาวทั้งหลาย
แม้ศีลสิริและธรรมของสัตบุรุษ ย่อมไปตามผู้มีปัญญา.
(โพธิสตฺต) ขุ. ชา.จตฺตาฬีส. ๒๗/๕๔๑.

๒๒. มตฺตาสุขปริจฺจาคา ปสฺเส เจ วิปุลํ สุขํ
จเช มตฺตาสุขํ ธีโร สมฺปสฺสํ วิปุลํ สุขํ.

ถ้าพึงเห็นสุขอันไพบูลย์ เพราะยอมเสียสละสุขส่วนน้อย 
ผู้มีปัญญาเล็งเห็นสุขอันไพบูลย์ ก็ควรสละสุขส่วนน้อยเสีย.
(พุทฺธ) ขุ. ธ. ๒๕/๕๓.

๒๓. ยสํ ลทฺธาน ทุมฺเมโธ อนตฺถํ จรติ อตฺตโน
อตฺตโน จ ปเรสญฺจ หึสาย ปฏิปชฺชติ.

คนมีปัญญาทราม ได้ยศแล้ว ย่อมประพฤติสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่ตน 
ย่อมปฏิบัติเพื่อเบียดเบียนทั้งตนและผู้อื่น.
(โพธิสตฺต) ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๔๐.

๒๔. ยาวเทว อนตฺถาย ญตฺตํ พาลสฺส ชายติ
หนฺติ พาลสฺส สุกฺกํสํ มุทฺธํ อสฺส วิปาตยํ.

ความรู้เกิดแก่คนพาล ก็เพียงเพื่อความฉิบหาย 
มันทำสมองของเขาให้เขว ย่อมฆ่าส่วนที่ขาวของคนพาลเสีย.
(พุทฺธ) ขุ. ธ. ๒๕/๒๔.

๒๕. โย จ วสฺสสตํ ชีเว ทุปฺปญฺโญ อสมาหิโต
เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปญฺญวนฺตสฺส ฌายิโน.

ผู้ใดมีปัญญาทราม มีใจไม่มั่นคง พึงเป็นอยู่ตั้งร้อยปี 
ส่วนผู้มีปัญญาเพ่งพินิจ มีชีวิตอยู่เพียงวันเดียว ดีกว่า.
(พุทฺธ) ขุ. ธ. ๒๕/๒๙.

พุทธศาสนสุภาพษิต ขันติวรรค คือ หมวดอดทน หลักสูตรธรรมศึกษาชั้นโท

๑๓. อตฺตโนปิ ปเรสญฺจ อตฺถาวโห ว ขนฺติโก
สคฺคโมกฺขคมํ มคฺคํ อารุฬฺโห โหติ ขนฺติโก.

ผู้มีขันติ ชื่อว่านำประโยชน์มาให้ทั้งแก่ตนทั้งแก่ผู้อื่น 
ผู้มีขันติ ชื่อว่าเป็นผู้ขึ้นสู่ทางไปสวรรค์และนิพพาน.
(พุทฺธ) ส. ม. ๒๒๒.

๑๔. เกวลานํปิ ปาปานํ ขนฺติ มูลํ นิกนฺตติ
ครหกลหาทีนํ มูลํ ขนติ ขนฺติโก.

ขันติ ย่อมตัดรากแห่งบาปทั้งสิ้น ผู้มีขันติชื่อว่าย่อมขุดราก
แห่งความติเตียนและการทะเลาะกันเป็นต้นได้.
(พุทฺธ) ส. ม. ๒๒๒.

๑๕. ขนฺติโก เมตฺตวา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา
ปิโย เทวมนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก.

ผู้มีขันตินับว่ามีเมตตา มีลาภ มียศ และมีสุขเสมอ 
ผู้มีขันติเป็นที่รักที่ชอบใจของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย.
(พุทฺธ) ส. ม. ๒๒๒.

๑๖. สตฺถุโน วจโนวาทํ กโรติเยว ขนฺติโก
ปรมาย จ ปูชาย ชินํ ปูเชติ ขนฺติโก.

ผู้มีขันติ ชื่อว่าทำตามคำสอนของพระศาสดา 
และผู้มีขันติชื่อว่าบูชาพระชินเจ้า ด้วยบูชาอย่างยิ่ง.
(พุทฺธ) ส. ม. ๒๒๒.

๑๗. สีลสมาธิคุณานํ ขนฺติ ปธานการณํ
สพฺเพปิ กุสลา ธมฺมา ขนฺตฺยาเยว วฑฺฒนฺติ เต.

ขันติเป็นประธาน เป็นเหตุ แห่งคุณคือศีลและสมาธิ 
กุศลธรรมทั้งปวงย่อมเจริญ เพราะขันติเท่านั้น.
(พุทฺธ) ส. ม. ๒๒๒.