การจัดพิธีตักบาตรเทโวโรหณะ

การจัดพิธีตักบาตรเทโวโรหณะ
การจัดพิธีตักบาตรเทโวโรหณะในประเทศไทย จัดกันมาแต่โบราณ โดยจาลองเหตุการณ์
วันเทโวโรหณะ ถ้าวัดใดอยู่ใกล้ภูขา มีอุโบสถ วิหาร หรือสัญลักษณ์ทางพระพุทธศาสนาอื่น ๆ
อยู่บนยอดเขา และมีบันไดหรือทางเดินสาหรับขึ้นลงเขา จะจัดพิธีโดยอัญเชิญพระพุทธรูป
ลงมาจากยอดเขา นาหน้าแถวพระภิกษุสงฆ์ ส่วนประชาชนที่มาตักบาตร จะยืนหรือนั่งหันหน้า
เข้าหากัน โดยเว้นระหว่างกลางไว้ สาหรับพระภิกษุสงฆ์เดินรับบิณฑบาต ส่วนสิ่งของที่นามา
ตักบาตร ก็อาจแตกต่างกันบ้าง ซึ่งในเมืองนิยมใช้อาหารแห้ง ส่วนในชนบทนิยมอาหารสด
เป็นไปตามศรัทธา
พิธีตักบาตรเทโวโรหณะ จัดเป็นงานประเพณีประจาจังหวัด คือ พิธีตักบาตรเทโวโรหณะ
ณ วัดสังกัสรัตนคีรี จังหวัดอุทัยธานี ซึ่งตั้งอยู่บนยอดเขาสะแกกรัง มีบันไดทอดลงจากยอดเขา
ถึงพื้นราบจานวน ๔๙๙ ขั้น ส่วนทางภาคใต้ จะมีพิธีชักพระ ทั้งทางบกและทางน้า โดยทาง
บก พุทธศาสนิกชนจะประดับตกแต่งรถทรง ด้วยราชวัตรฉัตรธงอย่างสวยงาม อัญเชิญพระพุทธรูปขึ้นประดิษฐาน ช่วยกันชักหรือลากไปตามถนน เพื่อให้ประชาชนสักการะและ
ทาบุญ ส่วนทางน้าก็เช่นเดียวกัน เพียงแต่ใช้เรือแห่ไปตามแม่น้าลาคลองเท่านั้น สาหรับที่
จังหวัดอุทัยธานี เดิมก็จัดในลักษณะเป็นประเพณีท้องถิ่น ต่อมาได้รับการสนับสนุนการจัดงาน
จากภาครัฐและเอกชน ปัจจุบันเป็นงานมีชื่อเสียงเป็นที่รู้กันทั่วไป แต่ละปีมีผู้ไปร่วมพิธีเป็น
จานวนมาก เพราะสถานที่สวยงาม เหมาะสม สร้างศรัทธาให้แก่ผู้ไปร่วมพิธีเป็นอย่างดี
พิธีดังกล่าวจัดวันแรม ๑ ค่า เดือน ๑๑ ทุกปี
ระเบียบพิธีตักบาตรเทโวโรหณะ
ก่อนวันแรม ๑ ค่าเดือน ๑๑ เป็นกาหนดพิธีตักบาตรเทโวโรหณะ ทางวัดจะ
จัดเตรียม คือ
๑. พระพุทธรูปยืน ๑ องค์ ขนาดพอสมควร ประดิษฐานบนรถทรงหรือคานหาม
สาหรับชักหรือหามนาหน้าพระสงฆ์เวลารับบิณฑบาต ประดับด้วยดอกไม้ราชวัตรฉัตรธง
ตามความเหมาะสม มีที่ตั้งบาตรตรงหน้าพระพุทธรูปด้วย ถ้าพระพุทธรูปเป็นปางอุ้มบาตร
ก็จะเหมาะกับพิธีถ้าไม่มี จะใช้ปางอื่นก็ได้ แต่ควรเป็นพระพุทธรูปยืน
๒. เตรียมสถานที่สาหรับทายกทายิกาตั้งของนามาตักบาตร โดยจะจัดบริเวณรอบ
อุโบสถ ลานวัดหรือบันไดลงจากภูเขา ตามความเหมาะสมของแต่ละวัด
๓. แจ้งกาหนดการพิธีให้ทายกทายิกาทราบล่วงหน้า
สาหรับทายกทายิกาผู้มีศรัทธาทาบุญตักบาตรเทโวโรหณะ เมื่อทราบกาหนดการ
จากทางวัดแล้ว ควรเตรียมการ ดังนี้
๑. เตรียมภัตตาหารหรือสิ่งของสาหรับตักบาตร ตามกาลังศรัทธา นอกจากอาหาร
หวานคาวสาหรับตักบาตรแล้ว มีสิ่งเป็นสัญลักษณ์ของพิธี คือ ข้าวต้มลูกโยน ปัจจุบันมีน้อยมาก
๒. ถึงกาหนดวันตักบาตร นาเครื่องตักบาตรไปจัดตั้งตามสถานที่ทางวัดจัดให้
๓. เมื่อตักบาตรเสร็จแล้ว เป็นอันเสร็จพิธี
บางวัดให้มีพิธีสมาทานศีลก่อน จากนั้นพระภิกษุสามเณรสวดถวายพรพระ อนุโมทนา
ยะถา สัพพี จบแล้ว จึงรับอาหารบิณฑบาต

ความเป็นมาของวันเทโวโรหณะ

ความเป็นมาของวันเทโวโรหณะ
ลุถึงพรรษาที่ ๗ แต่วันตรัสรู้ ในวันเพ็ญเดือน ๘ เวลาบ่าย พระพุทธเจ้าทรงแสดง
ยมกปาฏิหาริย์ (ปาฏิหาริย์แสดงเป็นคู่) ณ ต้นมะม่วงในเมืองสาวัตถี เพื่อปราบมานะของ
พวกเดียรถีย์ นับเป็นความอัศจรรย์ยิ่ง ทาให้มหาชนได้ทราบถึงพระพุทธานุภาพอย่างถ่องแท้
วันรุ่งขึ้นจากวันแสดงยมกปาฏิหาริย์เป็นวันเข้าพรรษา ตรงกับวันแรม ๑ ค่า
เดือน ๘ พระพุทธเจ้าทรงประกาศแก่พุทธบริษัทว่า พระองค์จะขึ้นไปอยู่จาพรรษาในสวรรค์
ชั้นดาวดึงส์ ตามธรรมเนียมของอดีตพระพุทธเจ้าทั้งหลาย เป็นที่อาลัยแก่พุทธบริษัทที่ชุมนุม
อยู่ในสถานที่นั้น พระองค์เสด็จพระพุทธดาเนินไปยังดาวดึงส์พิภพ ประทับนั่งเหนือ
บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ ณ ภายใต้ต้นปาริฉัตร เมื่อเทวดาทั้งหลายและสิริมหามายาเทพบุตร
พุทธมารดามาพร้อมกันแล้ว ทรงยกพระมารดาให้เป็นประธานแห่งเทพบริษัททั้งปวง
ตรัสเทศนาพระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ ประกอบด้วย สังคิณี วิภังค์ ธาตุกถา ปุคคลบัญญัติ
กถาวัตถุ ยมกและมหาปัฏฐาน เป็นเวลา ๓ เดือนติดต่อกัน โดยมิได้หยุดพัก เมื่อจบ
พระธรรมเทศนา สิริมหามายาเทพบุตรพุทธมารดา บรรลุโสดาปัตติผล เป็นพระอริยบุคคล
ในพระพุทธศาสนา และเทวดาทั้งหลายได้บรรลุมรรคผลตามสมควรแก่ตน ๆ
เมื่อเหลืออยู่ ๗ วัน จะถึงวันปวารณาออกพรรษา มหาชนพากันเข้าไปหาพระโมค-
คัลลานะ กราบเรียนถามถึงวันเสด็จลงจากเทวโลกของพระพุทธเจ้า พระโมคคัลลานะ
แสดงฤทธิ์เหาะขึ้นไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า ทูลถามถึงวัน เวลา และสถานที่ ในการเสด็จลงจาก
เทวโลก พระพุทธเจ้าตรัสแจ้งแก่พระโมลคัลลานะ เพื่อนาความไปบอกแก่มหาชนว่า พระองค์
จะเสด็จลงจากเทวโลก ในวันปวารณาขึ้น ๑๕ ค่าเดือน ๑๑ ใกล้ประตูเมืองสังกัสสะ เมื่อท้าว
สักกเทวราชทรงทราบ ในวันเสด็จลงจากเทวโลก จึงเนรมิตบันไดทิพย์ ๓ บันได คือ บันไดทอง
อยู่เบื้องขวา ให้เทวดาทั้งหลายลง บันไดเงินอยู่เบื้องซ้าย ให้หมู่พรหมทั้งหลายลง และบันไดแก้ว
อยู่ตรงกลาง เป็นที่เสด็จลงของพระพุทธเจ้า เชิงบันไดทั้ง ๓ ตั้งลงใกล้ประตูเมืองสังกัสสะสถานที่นั้นได้ชื่อว่า อจลเจดีย์ ส่วนหัวบันไดเบื้องบนจรดยอดเขาสิเนรุ เป็นที่ตั้งของสวรรค์
ชั้นดาวดึงส์
ขณะพระพุทธเจ้าเสด็จลงจากดาวดึงส์เทวโลกสู่ภพมนุษย์ ณ ประตูเมืองสังกัสสะ
ได้ทอดพระเนตรเห็นเทวดาและมนุษย์ถวายการบูชาสักการะอย่างมโหฬาร พระองค์ทรง
แสดงวิวรณปาฏิหาริย์ ให้เทวดามนุษย์และสัตว์นรก ต่างมองเห็นซึ่งกันและกันตลอด ๓ โลก
การลงโทษในเมืองนรกหยุดชั่วคราวในวันนี้ ดังนั้น จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วันพระเจ้า
เปิดโลก
เช้าวันรุ่งขึ้น พุทธบริษัทพร้อมใจกันทาบุญตักบาตร ด้วยเสบียงสาหรับบริโภคของ
ตน ๆ ถวายพระสงฆ์ทั้งหมดที่อยู่ในที่นั้น มีพระพุทธเจ้าเป็นประธาน โดยมิได้นัดหมายกัน
ปรากฏว่า การทาบุญตักบาตรในวันนั้น ผู้คนแออัดมาก จึงเอาข้าวสาลีของตนห่อบ้าง ทาเป็น
ปั้น ๆ บ้าง โยนเข้าไปถวายพระ เป็นต้นเหตุให้คนสมัยก่อน นิยมทาข้าวต้มลูกโยนเป็นส่วน
สาคัญในการตักบาตรเทโวโรหณะ ปัจจุบันการทาข้าวต้มลูกโยน ยังพอมีอยู่บ้างในชนบท
แต่ในส่วนกลางหรือในตัวเมืองเลือนหายไปมากแล้ว เพราะขาดอุปกรณ์และผู้มีความรู้
ในการทาข้ามต้มลูกโยน แต่ใช้สิ่งของที่หาได้สะดวกไปตักบาตรแทน ถึงอย่างไร พิธีตักบาตร
เทโวโรหณะ ก็ยังเป็นที่รู้จักและนิยมจัดกันแทบทุกวัด โดยถือเป็นประเพณีสาคัญอย่างหนึ่ง

วันเทโวโรหณะ

วันเทโวโรหณะ
เทโวโรหณะ แปลว่า การลงจากเทวโลก หมายถึง วันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจาก
เทวโลกหลังจากเสด็จไปจาพรรษาที่ ๗ ณ บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ และ
แสดงพระอภิธรรม โปรดพระพุทธมารดาตลอด ๓ เดือน ออกพรรษาแล้ว เสด็จกลับลงมายัง
มนุษยโลกโดยบันไดสวรรค์ ณ ประตูเมืองสังกัสสะ เมืองสาวัตถี เมื่อวันเพ็ญเดือน ๑๑จึงเรียกว่า วันเทโวโรหณะ ในวันนั้นพระพุทธองค์แสดงวิวรณปาฏิหาริย์บันดาลให้โลกสวรรค์
มนุษย์และสัตว์นรกมองเห็นกัน จึงเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วันพระเจ้าเปิดโลก วันรุ่งขึ้นเป็น
วันแรม ๑ ค่า เดือน ๑๑ จึงมีการทาบุญตักบาตรเทโวโรหณะเป็นการใหญ่ เพื่อเฉลิมฉลองวัน
เสด็จกลับลงมาจากเทวโลกของพระพุทธเจ้า บางแห่งเรียก ตักบาตรดาวดึงส์ เรียกย่อ ๆ ว่า
ตักบาตรเทโว